DOM ZA VESANJE – Ο καιρός των Τσιγγάνων 1989 (Emir Kusturica):

Η μαγική ρεαλιστική νουβέλα του Kusturica που εστιάζει στην ζωή των Τσιγγάνων της Γιουγκοσλαβίας με αριστουργηματικό τρόπο και καθιερώνει τον δημιουργό ως έναν από τους σημαντικότερους κινηματογραφιστές της δεκαετίας του 90. Με καθαρά πλάνα, ξεκάθαρο στόχο και ειλικρίνεια στην αφήγηση ταρακούνησε το κινηματογραφικό κατεστημένο επιδεικνύοντας ανάλογη ελευθερία πνεύματος με αυτή των πρωταγωνιστών, του πυκνού συναισθημάτων, δράματος του. Η εκπληκτική μουσική του Goran Bregovic δημιουργεί ένα ζαλιστικό σύνολο το οποίο σε συνδυασμό με τους φυλετικούς καβγάδες, τους αυταπατόμενους ήρωες και τα κιτς κουστούμια απορρέει μια φασαριόζα ατμόσφαιρα λαϊκού πανηγυριού που σκιαγραφεί την παράνοια και την παρακμή της σύγχρονης Γιουγκοσλαβίας. Βραβευμένο στις Κάννες το έργο αφηγείται την ιστορία του Περχάν, ενός πάμπτωχου έφηβου που ζει σε έναν τσιγγάνικο οικισμό με την ανάπηρη αδερφή του, τον τζογαδόρο θείο του και την γιαγιά του. Αγαπά την Άζρα, την οποία έχει επανειλημμένα ζητήσει σε γάμο, αλλά η μητέρα της τον απορρίπτει επειδή δεν έχει περιουσία. Όταν η γιαγιά του, σώζει τη ζωή του γιου του Αχμέτ, ενός παρανόμου, εκείνος προτείνει σε αντάλλαγμα να πάει την άρρωστη αδερφή του Περχάν σε νοσοκομείο στη Λιουμπλιάνα και να πληρώσει όλα τα έξοδα. Ο Περχάν αποφασίζει να συνοδεύσει την αδερφή του όμως ο περιθωριακός τρόπος ζωής της «οικογένειας» του Αχμέτ τον γοητεύει και τον παρασύρει σε μια ζωή που δεν είχε ποτέ φανταστεί. Παρακολουθούμε οικογενειακά γλέντια και γάμους, με μουσικές γεμάτες πάθος και ξεφαντώματα. Το ύφος είναι ανυποχώρητα εύθυμο, σκωπτικό, πανηγυριώτικο, βέβηλο και νατουραλιστικό. Αντικρίζουμε εκστατικοί φαντασμαγορικές, μαγικές και παγανιστικές γιορτές μύησης των τσιγγάνων (στη Φύση, στη Ζωή, στον Έρωτα), μέσα στο νερό του ποταμού και τη φωτιά, έξαλλα γλεντοκοπήματα με νταούλια, κλαρίνα, τσιφτετέλια, μεθύσια και... χηνομαχίες, ρομαντικές μουσικές με ακορντεόν, χορούς κι ερωτοτροπίες ηλικιωμένων, ερωτικούς καημούς της μουσικής του Bregovic. Όποιος, μάλιστα, έχει την τύχη να δει την έκδοση των σχεδόν, 5 ωρών θα μυηθεί χωρίς περικοπές στην γοητευτική ζωή των τσιγγάνων. Στην αρχή η ατμόσφαιρα είναι κεφάτη, αλέγρα και γκροτέσκα. Όταν όμως ο Περχάν αντιληφθεί ότι ο Αχμέτ εκμεταλλεύεται τα παιδιά βάζοντας τα να ζητιανεύουν, συνειδητοποιεί ότι για τον ίδιο λόγο πήρε στην Ιταλία αυτόν και την αδερφή του την οποία, όπως θα ανακαλύψει αργότερα, έχει πουλήσει. Γυρίζοντας στο χωριό ο Περχάν «πλούσιος» πια για να ζητήσει και πάλι την Άζρα θα βρεθεί μπροστά σε μια ακόμα δοκιμασία. Εκείνη κυοφορεί ένα παιδί το οποίο όμως αυτός δεν πιστεύει ότι είναι δικό του. Από εκεί και μετά η ταινία παίρνει μια άλλη τροπή τελειώνοντας με τον αιματηρό γάμο του αρχιγκάνγκστερ των τσιγγάνων, του Σεΐχη, με μια γιορτή εκδίκησης και θανάτου, και λίγο αργότερα, με την τελετή της κηδείας του νεαρού ήρωα-εκδικητή, που αιματοκύλησε το γάμο του κακοποιού. Εκπληκτική η φιγούρα της γιαγιάς – μάνας αλλά και το μνημειώδες soundtrack. Η ταινία αποτελεί μοναδική εμπειρία, βγάζει μια Φελλινική αίσθηση και είναι κάτι ανάμεσα σε γκανγκστερική ιστορία – road movie – ρομαντική κομεντί – δράμα και Χριστιανική αλληγορία.