PLAYTIME – 1967 (Jacques Tati):

Συνεχιστής των μεγάλων κωμικών του βωβού κινηματογράφου, ο Γάλλος Jacques Tati υπήρξε ο σημαντικότερος κωμικός του κινηματογράφου στην γηραιά ήπειρο από την εμφάνιση του ομιλούντος έως σήμερα. Οι περισσότερες ταινίες του είναι διορατικές και διεισδυτικές κριτικές του μοντέρνου τρόπου ζωής μέσα στις μεγαλουπόλεις. Το Playtime αποτελεί μια περιπλάνηση με όχημα την διακριτική ειρωνεία και το γεμάτο γαλατική ευγένεια χιούμορ, στους χώρους μίας σύγχρονης μεγαλούπολης. Με αφετηρία το αεροδρόμιο του Παρισιού, όπου ένα γκρουπ Αμερικανών τουριστών καταφθάνει για την συνήθη τουριστική περιήγηση, ο σκηνοθέτης περιπλανιέται στην σύγχρονη μεγαλούπολη. Το βλέμμα του, ειρωνικό και αποστασιοποιημένο απέναντι στον παραλογισμό του μοντέρνου πολιτισμού, καταγράφει την μεταμόρφωση του χώρου: η παράδοση και η παλιά πόλη έχει μετασχηματισθεί σε μια συγκέντρωση όγκων τσιμέντου και γυαλιού, στην μοντέρνα πόλη. Οι μηχανές και η σχέση των ανθρώπων μαζί τους, η κίνηση της ανθρώπινης μορφής μέσα στον χώρο, η απουσία του διαλόγου (ο λόγος υπάρχει μόνο ως ήχος) και η δημιουργία ενός ηχητικού περιβάλλοντος που υπογραμμίζει και επιτείνει την δύναμη της εικόνας αποτελούν κεντρικά στοιχεία της σκηνοθετικής γραμμής. Στο Playtime, μπορεί κανείς να παρακολουθήσει τη χαρακτηριστική και συγκροτημένη «γραφή» του Tati, που τον έκανε τόσο αναγνωρίσιμο ως σκηνοθέτη, παρά το μικρό αριθμό ταινιών που γύρισε. Ο φακός παρακολουθεί τα πράγματα από μακριά η από κάποια μέση απόσταση. Τα «γκρο πλαν» απουσιάζουν παντελώς. Σε κάθε πλάνο εξελίσσονται περισσότερες από μια ιστορίες, χωρίς να φαίνεται ότι ο σκηνοθέτης θέλει να ξεχωρίσει κάποια από αυτές και να τραβήξει το ενδιαφέρον του θεατή επάνω της. Έτσι σατιρίζει τη μοντέρνα αρχιτεκτονική και το τουριστικό Παρίσι, το οποίο δεν υπάρχει μέσα στην ταινία, παρά μόνο σε καθρεφτίσματα και αντανακλάσεις των γυάλινων επιφανειών ενός κτιρίου. Κάθε φορά που ανοιγοκλείνει η γυάλινη πόρτα του ταξιδιωτικού γραφείου, βλέπουμε να καθρεφτίζεται στιγμιαία πάνω της κι ένα διαφορετικό τουριστικό αξιοθέατο: ο Πύργος του Άιφελ, η Μονμάρτη, η Αψίδα του θριάμβου... Θεωρούμενη, όχι άδικα, ως το αριστούργημα του Tati η ταινία απαίτησε από τον δημιουργό της σχεδόν μια δεκαετία προετοιμασιών. Η δαπανηρή κατασκευή των σκηνικών (για τις ανάγκες της ταινίας χτίστηκε σχεδόν μια ολόκληρη πόλη και το στούντιο ονομάστηκε Tativille) και η ψυχρή υποδοχή που επιφυλάχθηκε στην ταινία οδήγησαν τον δημιουργό της στην οικονομική καταστροφή και τη χρεοκοπία. Όμως η ταινία παραμένει, 35 χρόνια μετά, μια απόδειξη της σκηνοθετικής του ιδιοφυΐας: στις εικόνες της ο Tati, με μέσο το κωμικό, συλλαμβάνει και εκφράζει το πνεύμα των καιρών, το κενό της σύγχρονης ζωής, το αδιέξοδο του μοντέρνου πολιτισμού. Όπως γράφει ο Βασίλης Ραφαηλίδης σε μια κριτική του στο περιοδικό Σύγχρονος Κινηματογράφος (Νο 4, 1970): «Ο Tati δεν είναι απαισιόδοξος. Ούτε μέμφεται τον πολιτισμό, ούτε οδύρεται για τις ανωμαλίες που προκαλεί η ανικανότητα προσαρμογής μας σ’ αυτόν. Μόνο που νά, δεν εννοεί να υποταχθεί στο αγελαίο πνεύμα, στα άνωθεν παραγγέλματα. Και μελαγχολεί ατενίζοντας την άβυσσο της ανθρώπινης αβουλίας και την άκαμπτη δικτατορία του μπετόν- αρμέ». Έργο ασύγκριτης μουσειακής αξίας.